Niedoczynność tarczycy – objawy i leczenie 0

Niedoczynność tarczycy to choroba spowodowana niedoborem hormonów tarczycy prowadzącym do spowolnienia procesów metabolicznych.

Choroby tarczycy – objawy i leczenie

Niedoczynność oraz nadczynność to najczęściej występujące i doskonale poznane choroby tarczycy. Jest ich jednak znacznie więcej, a niektóre mogą powodować bardzo poważne zagrożenie dla naszego zdrowia.

Choroba Gravesa-Basedowa

Choroba Gravesa – jest chorobą autoimmunologiczną z  przebiegiem nadczynności tarczycy. Celem układu odpornościowego jest receptor TSH. Wtedy dochodzi do powstawania przeciwciał TRAB, które pobudzają receptor TSH, a to prowadzi do wzmożonego wydzielania hormonów tarczycy i wystąpienia pełnoobjawowej choroby. Stymulowany jest także wzrost tarczycy i rozwój jej unaczynienia, wskutek czego powstaje sporo nowych naczyń.

Co ciekawe, wszystkie choroby autoimmunologiczne są częstsze u kobiet z wyjątkiem zapalenia skórno-mięśniowego oraz choroby Kawasaki. Rola estrogenów jest słabo poznana, choć wiadomo, że podczas ciąży, kiedy jest przewaga progesteronu, wiele chorób autoimmunologicznych ulega wyciszeniu.

Tej chorobie mogą niekiedy towarzyszyć inne problemy autoimmunologiczne, takie jak:

• reumatoidalne zapalenie stawów,
• niedoczynność kory nadnerczy – pierwotna i wtórna,
• cukrzyca typu 1,
• bielactwo.

Objawy są różne i charakterystyczne dla tej choroby: od kołatania serca po spadek wagi i  niepokój. Może też pojawiać się depresja czy zmęczenie. Najczęściej dochodzi do nadprodukcji hormonów tarczycy i wystąpienia nadczynności, ale może zdarzyć się również niedoczynność( wówczas możliwa jest poprawa pod wpływem tzw. boosterów metabolizmu ), jak i prawidłowa praca tarczycy.

Choroba Hashimoto

Zapalenie tarczycy Hashimoto (przewlekłe limfocytowe zapalenie gruczołu tarczowego, wole limfocytarne) – jest to choroba XXI wieku. Występuje najczęściej ze wszystkich chorób autoimmunologicznych. Dotyka szczególnie osoby w wieku od 20 do 50 lat. Ważną rolę odgrywa tu atak układu immunologicznego na TG oraz TPO. Hashimoto to najczęstsza przyczyna niedoczynności tarczycy. Główną rolę w patogenezie przypisuje się aktywności cytotoksycznych limfocytów T odpowiedzialnych za niszczenie komórek pęcherzykowych tarczycy.

Choroba jest wyraźnie częstsza u kobiet, u których spotykana jest 10–20 razy częściej niż u mężczyzn. Występuje predyspozycja rodzinna: u 50% członków rodziny chorego stwierdza się obecność przeciwciał przeciwtarczycowych.

Hashimoto idzie w parze z subkliniczną niedoczynnością/pierwotną niedoczynnością, a czasami współwystępuje z chorobą Gravesa-Basedowa. W obrazie USG można zauważyć prawidłową wielkość tarczycy lub obniżoną wielkość tarczycy lub postać z wolem, czyli powiększeniem tarczycy.

Zazwyczaj choroba rozwija się od kilku miesięcy do kilku lat, nawet bezobjawowo. W  fazie zaawansowanej dochodzi do rozwinięcia trwałej niedoczynności tarczycy. W obrazie USG przy Hashimoto występuje chorobowo zmieniona tkanka tarczycy oraz stan zapalny. Jednak rzadko widoczny jest stan zapalny we krwi, czyli podniesione OB czy CRP. W jej przebiegu mogą wystąpić objawy kliniczne nadczynności tarczycy spowodowane nadmiernym uwalnianiem hormonów tarczycy z uszkodzonego gruczołu; ustępują one samoistnie i rozwija się niedoczynność tarczycy.

Jak rozpoznać Hashimoto?

• zwiększone stężenie przeciwciał anty-TPO lub anty-TG,
• zwiększone stężenie TSH w surowicy (zmniejszone w rzadko występującej fazie nadczynności),
• zmieniony obraz tarczycy w badaniu USG,
• zmniejszone stężenie FT4 i  FT3 w  surowicy (w  niedoczynności subklinicznej stężenie FT4 jest prawidłowe, w rzadko występującej fazie nadczynności stężenie wolnych hormonów tarczycy może być zwiększone).

Choroba de Quervaina

Jest to inaczej pisząc podostre zapalenie tarczycy. Przyczyny tej choroby nie są nam znane. Niektórzy uważają, że mogą być to infekcje wirusowe, takie jak świnka czy grypa. U osób chorych najczęściej wcześniej występuje zakażenie górnych dróg oddechowych.

Choroba przebiega w 4 fazach.

Pierwsze objawy to problemy z oddychaniem, gorączka, obrzęk tarczycy. Może przebiegać z nadczynnością tarczycy, wynikającą ze zniszczenia tkanki tarczycy i uwolnienia magazynów hormonalnych. Towarzyszące objawy to gorączka, zły nastrój i samopoczucie, osłabienie i bóle mięśniowe. Ból i gorączka ustępują same, a hormony normalizują się po upływie 8–16 tygodni. Faza 3 nie zawsze się pojawia, trwała niedoczynność tarczycy w wyniku tej choroby jest bardzo rzadka.

Jak rozpoznać?

• podniesione OB (towarzyszy bolesność tarczycy),
• przeciwciała przeciwtarczycowe (tylko u 10–20% chorych, częściej anty-TG niż anty-TPO) – jest to efekt uwolnienia ze zniszczonej tkanki tarczycy wielu substancji.

Wole guzkowe nietoksyczne

Inaczej nazywa się je wolami obojętnymi. To choroba tarczycy, w której dochodzi do rozrostu tkanki tarczycy. Mogą również występować zwłóknienia czy zaburzenia funkcji tarczycy. Najczęstszą przyczyną jest niedobór jodu. Ale także czynniki genetyczne, zbyt duży udział warzyw wolotwórczych w diecie, zapalenie tarczycy czy wpływ promieniowania.

Wole – powiększona tarczyca (w USG > 20 ml u kobiet i > 25 ml u mężczyzn).

Czynność

• obojętne – wydzielanie hormonów tarczycy nie ulega większemu zaburzeniu,
• nadczynne – hormony tarczycy wydzielane są w nadmiarze,
• niedoczynne – występuje niedobór hormonów tarczycy.

Budowa makroskopowa

• miąższowe – utworzone przez miąższ tarczycy; tarczyca gładka równomiernie powiększona, „obrzęknięta”,
• guzkowe – wyczuwalne guzki w gruczole,
• miąższowo-guzkowe – wyczuwalne guzki oraz powiększony miąższ.

Wielkość

Skala wielkości gruczołu tarczowego (WHO):

• I° – tarczyca niewidoczna przy normalnym ustawieniu szyi, uwidacznia
• się dopiero po odchyleniu głowy do tyłu.
• II° – tarczyca widoczna przy normalnym ustawieniu głowy, nie deformuje bocznych zarysów szyi, widoczne uwypuklenie szyi przy oglądaniu z profilu.
• III°– tarczyca bardzo duża, widoczna z daleka, deformuje boczne zarysy szyi, mogą wystąpić objawy uciskowe np. trudności w oddychaniu, ucisk na tchawicę i przełyk, ochrypły głos (ucisk na nerw krtaniowy wsteczny).

Przyczyną rozrostu tarczycy jest jej odpowiedź na nadmierne pobudzanie przez hormon tyreotropowy (TSH) wytwarzany przez przysadkę. Nadmierna produkcja TSH jest zazwyczaj skutkiem obniżonego poziomu hormonów tarczycy we krwi. Najczęstszą przyczyną niewystarczającej produkcji hormonów tarczycy jest niedobór jodu – pierwiastka będącego ich głównym składnikiem. Inne przyczyny to działanie substancji wolotwórczych obniżających produkcję hormonów tarczycy, np.: jod podawany przez długi czas. Zwiększone zapotrzebowanie organizmu na hormony tarczycy (dojrzewanie, ciąża, stres).

Omówione przykładowe choroby tarczycy, niestety są dość często spotykane. Ich leczenie, w zależności od stopnia zaawansowania wymaga użycia różnego rodzaju metod. Najważniejsze to odpowiednie podejście i brak bagatelizacji, każdego nawet najmniejszego zagrożenia dla naszej tarczycy. Wiele lekkich niedoczynności, które skutkują wzrostem wagi możemy pokonać poprzez przyjmowanie niektórych składników obecncych w spalaczach tłuszczu.

Jakie są przyczyny niedoczynności?

Okazuje się, że w przypadku ponad 90% niedoczynności przyczyna leży w chorobie Hashimoto. Prawie 1/5 populacji cierpi na niedoczynność, a 50% z nich jeszcze o tym nie wie.

Aby poprawnie odczytać wyniki badań krwi, musimy dowiedzieć się o tym, że występuje kilka typów niedoczynności. Pierwszy to subkliniczna niedoczynność tarczycy. Drugi to pierwotna niedoczynność tarczycy. Trzeci to wtórna lub trzeciorzędowa niedoczynność tarczycy.

Zacznijmy od subklinicznej niedoczynności tarczycy – jest to najbardziej łagodna forma niedoczynności i wielu lekarzy nie włącza wtedy leków, uważając, że TSH w granicach 2–4 mIU/l to nic takiego. Oczywiście może to być błędny, fałszywie zawyżony lub źle oznaczony w  laboratorium wynik, więc zawsze warto powtórzyć badanie, jednakże młoda osoba z TSH > 2 mIU/l, która ma objawy choroby zazwyczaj kwalifikuje się już do leczenia.

Kolejnym typem niedoczynności jest pierwotna niedoczynność, to klasyczna forma niedoczynności, w której to TSH rośnie powyżej wartości funkcjonalnych, czyli powyżej 2 mIU/l, a wg wytycznych laboratoryjnych powyżej 4 mIU/l, wolne hormony są natomiast w pobliżu dolnych wartości referencyjnych lub poniżej dolnej wartości prawidłowej. Pierwotna niedoczynność tarczycy spowodowana jest uszkodzeniem gruczołu, do którego doprowadzić mogły:

• choroby autoimmunologiczne, takie jak choroba Hashimoto,
• zapalenie podostre, inne zapalenia autoimmunologiczne czy też zapalenie poporodowe,
• niedobór jodu,
• nadmiar jodu,
• używanie takich leków jak lit czy interferon

Kolejnym typem niedoczynności jest niedoczynność wtórna lub trzeciorzędowa – zależna od innych czynników. Wtórna niedoczynność związana jest z niskim stężeniem TSH, a to ma swoją przyczynę w niedoczynności przysadki. W obrębie przysadki może występować guz, uraz lub krwotok. Objawy są podobne do tych, które występują w pierwotnej niedoczynności. Gdy jednak na przysadce występuje guz czasem objawy mogą być atypowe. Będzie ją charakteryzowało niskie stężenie TSH, FT3 i FT4. Ostatnim typem jest niedoczynność trzeciorzędowa. Występuje rzadko.

Przyczyny to najczęściej guzy podwzgórza, sarkoidoza, przerwanie ciągłości szypuły przysadki (wypadki, operacje) czy też udar podwzgórza. Ta postać niedoczynności tarczycy wynika z niedostatku tyreoliberyny (TRH) i charakteryzuje się obniżonym lub prawidłowym stężeniem TSH.

Podsumowując, przyczynami niedoczynności mogą być:

• zapalenia tarczycy (choroba Hashimoto, poporodowe zapalenie
• tarczycy, podostre zapalenie tarczycy),
• totalne lub subtotalne (częściowe) wycięcie tarczycy,
• stan po leczeniu jodem promieniotwórczym bądź po radioterapii (głównie okolicy szyi, ale także po naświetlaniu raka sutka),
• nadmierna podaż jodu,
• niedoczynność polekowa – przedawkowanie leków tyreostatycznych, czyli tych używanych w leczeniu nadczynności tarczycy; ustępuje po odstawieniu (amiodaron, związki litu, leki tyreostatyczne),
• wrodzona niedoczynność tarczycy,
• defekty w  enzymach, które powodują brak powstawania hormonów tarczycy, lub oporność receptorów na hormony tarczycy,
• znaczny niedobór jodu w diecie,

Leczenie niedoczynności tarczycy

Klasyczne leczenie każdej formy niedoczynności (również u osoby z wyciętą tarczycą) polega na podawaniu tyroksyny do końca życia w coraz to wyższych dawkach. W Polsce najczęściej stosuje się Euthyrox, który – uwaga – zawiera laktozę (osoby z niedoczynnością, a szczególnie Hashimoto, często cierpią na nietolerancję laktozy).

Drugim najczęściej stosowanym lekiem jest Letrox, który laktozy nie zawiera, a w składzie ma lewotyroksynę w takich samych dawkach, co Euthyrox. Bardziej go rekomendujemy – z naszych doświadczeń wynika, że osoby z niedoczynnością tarczycy lepiej reagują na tę formę leku.

Kolejnym lekiem, już najrzadziej stosowanym w Polsce, jest Novothyral, który niestety również zawiera laktozę, jednak jego dużym plusem jest połączenie T4 z T3 w stosunku 1:5. Leczenie każdym z powyższych leków zawsze polega na zapisaniu dawki małej i stopniowym jej zwiększaniu aż do uzyskania prawidłowych wartości TSH (rekomendowane stężenie to ok. 1,5 mIU/l) – najczęściej aż do końca życia. Przydatne okazują się niektóre suplementy diety, zawierające prekursory dla hormonów tarczycy jak Cannibal Claw, jednak nie powinny być one łączone razem z lekami na receptę.

Objawy niedoczynności tarczycy

1.Objawy ogólne: przyrost masy ciała, osłabienie, zmęczenie i zmniejszenie tolerancji wysiłku, senność, ogólne spowolnienie, uczucie chłodu, łatwe marznięcie.

2. Zmiany skórne: skóra sucha, zimna, blada, o żółtawym zabarwieniu, zmniejszona potliwość, nadmierne rogowacenie naskórka, np. na łokciach; obrzęk podskórny powodujący pogrubienie rysów twarzy, charakterystyczny obrzęk powiek i  brwi; włosy suche, łamliwe i przerzedzone, niekiedy wypadanie brwi.

3. Zmiany w układzie krążenia: bradykardia, osłabienie tętna, ciche tony serca, powiększenie sylwetki serca, niskie ciśnienie tętnicze, rzadziej nadciśnienie.

4. Zmiany w układzie oddechowym: ochrypły, matowy głos (pogrubienie strun głosowych, powiększenie języka); spłycenie i  zmniejszenie częstotliwości oddechów; objawy nieżytu górnych dróg oddechowych lub w  ciężkich przypadkach objawy niewydolności oddechowej.

5. Zmiany w układzie pokarmowym: przewlekłe zaparcia, w ciężkich przypadkach niedrożność jelit.

6. Zmiany w układzie moczowym: zmniejszone wydalanie wody, czyli zatrzymywanie wody w organizmie.

7. Zmiany w układzie ruchu: zmniejszenie siły mięśniowej i łatwa męczliwość, spowolnienie ruchowe, kurcze mięśni, bóle mięśniowe, obrzęk stawów, zwłaszcza kolanowych; niestety, przy niedoczynności, szczególnie Hashimoto, często bolą kolana – to dość charakterystyczny objaw, spada produkcja kwasu hialuronowego i kolagenu.

8. Zmiany w układzie rozrodczym: u kobiet zaburzenia miesiączkowania (skrócenie długości cyklu, obfite miesiączki), niepłodność, poronienia. U mężczyzn osłabienie libido i niekiedy zaburzenia wzwodu, spadek produkcji plemników.

9. Zmiany w układzie nerwowym: zespół cieśni nadgarstka, osłabienie odruchów, niekiedy osłabienie słuchu, mrowienie – szczególnie rano po lekkim ucisku na rękę.

10. Zaburzenia psychiczne: zmniejszenie zdolności do skupiania uwagi, zaburzenia pamięci, subkliniczna lub jawna depresja, niestabilność emocjonalna, niekiedy objawy choroby afektywnej dwubiegunowej lub psychozy paranoidalnej; w skrajnych przypadkach otępienie i śpiączka, totalna mgła mózgowa. Co więcej, wiadomo, że u osób bez choroby tarczycy cierpiących na depresję dochodzi do spadku stężeń T3 i T4.

Co robić, kiedy podejrzewamy niedoczynność tarczycy?

Szersza diagnostyka często jest konieczna! Należy znać test pobudzenia tyreoliberyną – TRH. Nie wolno go wykonywać w ciąży! Wartość TSH w surowicy oznacza się przed testem oraz w 15 i 30 minucie po dożylnym podaniu TRH (200–500 µg). Prawidłowa odpowiedź to znaczący wzrost od poziomu podstawowego i powrót do normy po 120 minutach. U kobiet zazwyczaj odpowiedź jest większa. Będzie to oznaczać, że nasza przysadka bardzo ładnie reaguje i wydziela TSH w odpowiedzi na TRH. Test jest przydatny szczególnie przy przysadkowej niedoczynności tarczycy – wtedy nie będzie wzrostu wyjściowo już obniżonego TSH. Pamiętaj jednak, że to badanie może wymagać skierowania od lekarza.

Nadczynność tarczycy

Nadczynność tarczycy  to zwiększone wydzielanie hormonów tarczycy ponad ilości, których potrzebuje organizm. Nadczynność tarczycy rozwija się zwykle w ciągu kilku miesięcy. Może się też pojawić nagle (np. w związku ze stosowaniem leków lub ekspozycją na jod zawarty w radiologicznych środkach cieniujących) albo rozwijać się latami (guzek autonomiczny, wole guzkowe toksyczne), mieć charakter przejściowy i ustępować samoistnie (podostre lub poporodowe zapalenie tarczycy, pierwszy okres zapalenia typu Hashimoto), występować naprzemiennie z okresami remisji (choroba Gravesa-Basedowa).

Różne przyczyny nadczynności tarczycy mogą współistnieć, np. obecność nadczynnego guzka tarczycy u chorego na Gravesa-Basedowa. Początkowo często występuje nadczynność subkliniczna.

Nadczynność subkliniczna

Jest to najłagodniejsza forma nadczynności, która wskazuje na początki choroby. Sytuacja ma się tutaj zupełnie odwrotnie aniżeli w niedoczynności subklinicznej – Stężenie TSH jest obniżone względem wartości referencyjnych, podczas gdy wolne hormony mieszczą się w ww. wartościach. Subkliniczna (inaczej utajona) nadczynność tarczycy to postać, która, podobnie jak w niedoczynności, może nie dawać objawów. Są one skąpe, niezauważalne. Dlatego tak ważne są częste kontrolne badania krwi, gdyż rozpoznanie choroby tylko na bazie objawów jest trudne. A  nierozpoznana choroba niesie poważne konsekwencje u  osób starszych, jak i u dzieci. Może zwiększać ryzyko demencji czy też śmierci z powodu zaburzeń sercowo-naczyniowych. Takie osoby narażone są też na szybkie odwodnienie oraz złamania kości. Optymalną profilaktyką w takich przypadkach są suplementy wzmacniające stawy. Ten typ nadczynności współwystępuje z chorobą Gravesa-Basedowa lub w podostrym czy też autoimmunologicznym zapaleniu tarczycy.

Objawy mogą być utajone lub skąpe. Mogą to być:

• przyspieszona praca serca,
• zaburzenia rytmu serca,
• problemy sercowo-naczyniowe,
• pogorszenie jakości życia,
• częste złamania (w wyniku obniżenia gęstości mineralnej kości),
• osłabienie mięśniowe,
• problemy z wysiłkiem

Najczęściej leczenie polega na podawaniu leków hamujących pracę tarczycy, ewentualnie na podaniu jodu radioaktywnego.

Nadczynność pierwotna

To sytuacja najczęstsza, w której TSH jest poniżej wartości prawidłowych, podczas gdy wolne hormony szybują powyżej wartości referencyjnych lub mieszczą się w ich górnych granicach.

Jakie są przyczyny nadczynności tarczycy? Mogą to być: ciąża, śmierć osoby bliskiej, uraz psychiczny, silny stres, okres menstruacji i związane z tym zaburzenia hormonalne, infekcje – ostre lub przewlekłe. Ponieważ przyczyny te powiązane są z aktywacją osi podwzgórze-przysadka-tarczyca to doprowadzają do problemów z nadczynnością. Zwiększa się wtedy wytwarzanie T3 i T4, a to może powodować objawy nadczynności tarczycy.

Kobiety w okresie menopauzy doznają zmian nastroju, spadku libido, uderzeń gorąca czy też kołatania serca – co ciekawe, może być to również powiązane z nadczynnością. Dlatego warto regularnie wykonywać badania krwi. Kobiety w okresie menopauzy doznają zmian nastroju, spadku libido, uderzeń gorąca czy też kołatania serca – co ciekawe, może być to również powiązane z nadczynnością. Dlatego warto regularnie wykonywać badania krwi. Oprócz wyżej wymienionych warto wspomnieć o  najczęstszych przyczynach, które powodują nadczynność tarczycy w Polsce.

Zaliczamy do nich:
• chorobę Gravesa-Basedowa: własne przeciwciała pobudzają tarczycę do produkcji hormonów,
• guzki tarczycy.

Wśród rzadszych przyczyn nadczynności tarczycy można wymienić: podostre zapalenie tarczycy (chorobę związaną z przebytą wcześniej infekcją wirusową) oraz poporodowe zapalenie tarczycy.

Leczenie nadczynności tarczycy

W leczeniu nadczynności tarczycy stosuje się:

• leki przeciwtarczycowe – tyreostatyki (Thyrozol, Metizol) – które mają za zadanie hamować i utrudniać wydzielanie tyroksyny (T4). Ich działanie osiąga szczyt po 2-4 tygodniach przyjmowania. Podobnie jak leki przyjmowane w niedoczynności tyreostatyki łagodzą przebieg objawów w nadczynności – niwelują kołatanie serca, drżenie mięśni, problemy z wagą. Czasem mogą pojawić się jednak skutki uboczne – kiedy zauważymy coś niepokojącego – warto wybrać się do lekarza. Dawka ustalana jestindywidualnie przez lekarza, zbyt duża ustalona dawka może przyczynić się do niedoczynności. Przy braniu tych leków często dochodzi do spadku ilości leukocytów we krwi.
• radioterapię jodem – przeprowadzana w sytuacjach powiększonej tarczycy przy nadczynności. Kiedy lekarz nie może przeprowadzić operacji z  powodu przeciwwskazań najczęściej wybiera tę metodę. Zabieg jest dość prosty – pacjent połyka kapsułkę z radioaktywnym jodem. Przed zabiegiem pacjent jest poddany szeregowi badań: USG tarczycy, jodochwytność tarczycy i badania krwi. Absolutnym przeciwwskazaniem jest okres ciąży i karmienia piersią. Często jednak wskutek terapii dochodzi do zniszczenia struktury tarczycy i pacjent zaczyna cierpieć na niedoczynność tarczycy kilka miesięcy po zabiegu.
• zabieg wycięcia tarczycy – stosowany w sytuacji podejrzenia nowotworu tarczycy lub nadczynności, która nie reaguje na leczenie. Wykonuje się go także u chorego, który posiada guzki uciskające na tarczycę i uniemożliwiające funkcjonowanie. Ponieważ tarczyca zostaje wycięta, niezbędne będzie przyjmowanie hormonów tarczycy do końca życia. Mogą wystąpić powikłania po zabiegu, takie jak niedoczynność przytarczyc.

Objawy nadczynności tarczycy

1. Objawy ogólne: ubytek masy ciała (pomimo często dobrego apetytu), osłabienie, nietolerancja ciepła.

2. Zmiany w  układzie nerwowym: niepokój, drażliwość, pobudzenie psychoruchowe (zachowanie hiperkinetyczne), trudności w skupieniu uwagi, bezsenność, rzadko objawy psychotyczne (jak w schizofrenii lub chorobie afektywnej dwubiegunowej); drżenia rąk.

3. Zmiany oczne: ból gałek ocznych, łzawienie, podwójne widzenie, obrzęk powiek, zaczerwienienie spojówek.

4. Zmiany skórne: wzmożona potliwość i  przekrwienie skóry (skóra ciepła, różowa, wilgotna, nadmiernie gładka); rzadko pokrzywka; łatwo wypadające, cienkie i łamliwe włosy; cienkie i łamliwe paznokcie.

5. Zmiany w układzie ruchu: zmniejszenie masy i siły mięśniowej, szybsza męczliwość.

6. Zmiany w obrębie szyi: w przypadku wola – powiększenie obwodu szyi, uczucie ucisku i guli w gardle; w USG tarczyca prawidłowej wielkości lub częściej powiększona.

7. Zmiany w układzie oddechowym: w przypadku wola – duszność spowodowana uciskiem i  zwężeniem światła tchawicy przez powiększoną tarczycę.

8. Zmiany w układzie krążenia: kołatanie serca, objawy niewydolności serca, zwłaszcza jeśli wcześniej istniała choroba serca.

9. Zmiany w  układzie pokarmowym: częste wypróżnienia lub biegunka; w  ciężkiej nadczynności tarczycy możliwe powiększenie wątroby i żółtaczka wskutek uszkodzenia wątroby.

10. Zmiany w układzie rozrodczym i gruczołach sutkowych: czasami zmniejszenie libido, rzadkie miesiączki lub wyjątkowo brak miesiączki, zaburzenia wzwodu, ginekomastia.

Nadczynności tarczycy przez wiele osób kojarzona jest ze szybkim metabolizmem, a co za tym idzie łatwym odchudzanie. Niestety nie do końca jest to prawdą, jest to choroba i konieczne jest podjęcie odpowiednich kroków do jej leczenia, a właściwy poziom wszystkich hormonów to coś, do czego powinniśmy dążyć.

Przeciwciała tarczycy – czy jest się czym martwić?

Tyreoglobulina to nasz magazyn hormonów tarczycy. Albo marker nowotworów tarczycy. Jest hormonalnym białkiem produkowanym wyłącznie przez komórki pęcherzykowe tarczycy, zarówno prawidłowe, jak i nowotworowo zmienione. W surowicy zdrowych osób wykrywa się TG w stężeniu 2–70 ng/ml. Tyreoglobulina zawiera trijodotyroninę oraz tyroksynę (tetrajodotyroninę). Czyli nasz układ odpornościowy może atakować właśnie nasz magazyn hormonalny.

Czym jest peroksydaza tarczycy?

Jest enzymem. Jego główną rolą jest udział w syntezie hormonów tarczycy przez katalizowanie utleniania jodu, jodowanie reszt tyrozyny i sprzęganie jodotyrozyny (MIT – monojodotyrozyny oraz DIT – dijodotyrozyny) w trijodotyroninę (T3) i tetrajodotyroninę (T4 – tyroksynę). Tłumacząc to na polski: jest to enzym, który pilnuje, żeby utleniał się jod i żeby powstawały hormony tarczycy (T3 i T4) z T1 i T2!

Dlatego jeśli mamy chorobę Hashimoto w fazie aktywnej z wysokim mianem przeciwciał aTPO, należy uważać na jod i raczej stosować niskojodowe żywienie oraz suplementy. Jeśli enzym ten odgrywa kluczową rolę w utlenianiu jodu, a jest atakowany przez nasz układ immunologiczny, to dodatek jodu będzie działał jak dolewanie oliwy do ognia! Możemy postarać się uzupełnić poziom Tyrozyny, np. poprzez bardziej biodostępną formę acetylową – NALT.

Dlaczego nasz układ odpornościowy atakuje nas samych?

Teorii opisujących mechanizm powstawania chorób autoimmunologicznych jest wiele. Jednymi z najczęściej spotykanych są teoria dysbiozy jelitowej i teoria stanu zapalnego. Teorię dysbiozy poznamy za chwilę, teoria stanu zapalnego tłumaczy natomiast, że przyczyną autoimmunologii może być długo trwający stan zapalny wywołany różnymi czynnikami.

Obecność przeciwciał przeciwtarczycowych sugeruje zaburzenie autoimmunologiczne dotyczące tarczycy – im wyższy poziom przeciwciał, tym jest ono bardziej prawdopodobne. Wzrastające stężenie przeciwciał może być bardziej znaczące niż ich stałe stężenie i może wskazywać na wzrost aktywności autoimmunologicznej, czyli zapalnej. Wszystkie omawiane przeciwciała, jeśli są obecne u matki, mogą zwiększać ryzyko niedoczynności lub nadczynności tarczycy u płodu i noworodka. Dlatego, drogie Panie, warto przygotować się przed ciążą i zbić stężenie przeciwciał tarczycowych. Ile się tylko uda.

Dodatkowo przy każdym przypadku niepłodności i  niepowodzeń utrzymania ciąży poleca się badanie aTPO. Nawet jeśli TSH wypada dobrze. Jest to badanie tanie, proste i ogólnie dostępne. Pozwala jednak wykryć zaburzenia w funkcji układu immunologicznego. Jeśli ich poziom będzie ponad normę, oznacza to, że istnieje potrzeba dalszej diagnostyki. Może się bowiem okazać, iż chorujemy na choroby autoimmunologiczne, które są przyczyną niepowodzeń utrzymania ciąży. Wtedy należy wdrożyć odpowiednie leczenie. Takie stanowisko przyjmuje Amerykańskie Towarzystwo Tyreologiczne (ATA).

Badania przeciwciał aTPO

Przeciwciała aTPO często są przyczyną niedoczynności lub nawet zwiastują chorobę, kiedy TSH jest prawidłowe. Ich obecność jest więc niezależnym efektem wystąpienia choroby Hashimoto i hiperprolaktynemii w jej przebiegu, która jest jedną z głównych przyczyn niepłodności. Często może być też potrzebna niezależna diagnostyka choroby układowej/zespołu antyfosfolipidowego.

Badania przeciwciał warto wykonać również:

• u pacjentów z powiększoną tarczycą (wolem),
• u osób, których wyniki innych badań (np. T3, T4, TSH) wskazują na zaburzenie funkcji tarczycy,
• regularnie u pacjentów z rozpoznaną chorobą autoimmunologiczną tarczycy (co 1–2 lata, czasem częściej – to zależy od przypadku).

Badania  przeciwciał  przeciwtarczycowych wykonuje się przede wszystkim w celu rozpoznania chorób autoimmunologicznych tarczycy oraz różnicowania ich od innych chorób tarczycy.

Wynik badania aTPO/aTG/TRAB bywa dodatni, jeszcze zanim wystąpią objawy choroby autoimmunizacyjnej (nawet 5–10 lat), dlatego czasami interpretacja u pacjenta bez objawów wymaga więcej czasu. Przed postawieniem diagnozy choroby lekarz musi wziąć pod uwagę wyniki badań laboratoryjnych, objawy kliniczne i wywiad rodzinny. Dopiero wtedy dowiemy się, czy rzeczywiście chorujemy.

Czy zdrowy człowiek powinien mieć przeciwciała?

Mówiąc po ludzku: czy natura stworzyłaby organizm ludzki tak, aby jego system immunologiczny niszczył własną tarczycę? Wątpliwe i nawet jeśli lekarz nie stwierdza jeszcze pełnoobjawowej choroby, warto postępować w sposób zgodny z jej leczeniem (tym naturalnym). Oczywiście istnieje pewne stężenie przeciwciał w stanie fizjologii na przeciwciała i mała ich ilość jest konieczna. Piszemy jednak o przekroczonych wartościach prawidłowych spotykanych u osób zdrowych.

Należy pamiętać, że pewien stopień obecności przeciwciał jest konieczny do tego, aby w „celach szkoleniowych” pokazywać nasze antygeny, a następnie wyciszać reakcję przeciw nim przez limfocyty T (supresorowe). Obecność przeciwciał może też oznaczać, że doszło do rozpadu/uszkodzenia tkanki tarczycowej i antygeny, które w normalnie funkcjonującym gruczole nie mają kontaktu z  krwią jak TG, pojawiły się w tej krwi, co oczywiście spowodowało odpowiedź i wyłapanie antygenów przez przeciwciała. Dlatego chwilowe zwiększenie się przeciwciał może oznaczać niedawny rozpad tarczycy.

Czy przeciwciała się leczy?

Absolutnie nie! To nie jest tak, że kiedy widzimy podniesione miano przeciwciał, zajmujemy się ich leczeniem. Ich miano jest dla nas tylko wskaźnikiem. Czego? Najczęściej złej funkcji układu odpornościowego lub funkcji tarczycy. Nie należy leczyć przeciwciał. Wypada zająć się całym organizmem, zaczynając od funkcji układu immunologicznego, kończąc na funkcjach nadnerczy, jajników/jąder i tarczycy.

Czy podniesione przeciwciała to powód do zmartwień?

I tak, i nie. Zazwyczaj tak, choć nie zawsze. Jeśli stwierdzono chorobę Hashimoto lub Gravesa-Basedowa, warto co jakiś czas je sprawdzać i dążyć do ich spadku poprzez odpowiedni tryb życia. Jeśli jednak nie stwierdzono choroby, a przeciwciała są podniesione, musisz monitorować swój stan regularnie i w razie problemów podjąć działania. Jednakże naszym zdaniem podniesione miano przeciwciał oznacza, że już powinieneś zmienić tryb życia, a nie czekać aż choroba nastąpi.

Warto monitorować wartości jakie przyjmują nasze przeciwciała i w odpowiedni sposób kontrolować ich poziom. U osób które zmagają się z jakimikolwiek dolegliwościami związanymi z pracą tarczycy jest to niezwykle istotne. Pamiętajmy, że na podstawie samych przeciwciał nie jesteśmy w stanie w pełni zdiagnozować choroby.

Podsumowanie

Niedoczynność tarczycy posiada wiele nieprzyjemnych skutków ubocznych, a zagrożenie jakie z nich wynikają są zależne od rodzaju niedoczynności. Dla osób dbających o sylwetkę choroba ta często jest sporą przeszkodą w osiągnięciu szczupłego ciała i wymaga bardzo silnej woli oraz konsekwencji w dążeniu do celu.

Bibliografia:

1. Niedoczynność tarczycy
2. Long-term Outcome of Subacute Thyroiditis
3. Prevalence of thyroid dysfunctions in infants and children with Down Syndrome (DS) and the effect of thyroxine treatment on linear growth and weight gain in treated subjects versus DS subjects with normal thyroid function: a controlled study.
4. Clinical and epidemiological characteristics of childhood vitiligo: a study of 701 patients from Brazil.
5. Can hypothyroidism lead to fat gain?
6. Summary of T3
7. Wiktor Gąsiorowski Tyreologia praktyczna. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1988.
8. Magdalena Florek-Łuszczki. Magdalena Florek-Łuszczki. Korelacja pomiędzy rozwojem choroby alergicznej skóry a choroby autoimmunologicznej tarczycy – opis przypadku. „Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu”. 22 (4), s. 311–314, 2016.„Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu”. 22 (4), s. 311–314, 2016.
9. Piotr Miśkiewicz, Tomasz Bednarczuk:Piotr Miśkiewicz, Tomasz Bednarczuk: Choroba Hashimoto (pol.). Medycyna Praktyczna.(pol.). Medycyna Praktyczna.