Hemoglobina i żelazo – znaczenie dla krwi 0

Hemoglobina powinna nam się kojarzyć z czerwienią – to ona nadaje naszej krwi intensywnie czerwony kolor. Jednak to nie nadawanie czerwonego koloru sprawia, że hemoglobina jest tak ważna dla naszej krwi.

Rola hemoglobiny

Jej głównym celem jest umożliwienie wyłapania i przeniesienia wraz z krwią tlenu i składników odżywczych do wszystkich komórek naszego organizmu. Niezbędna do tego jest specjalna budowa. W skład cząsteczki hemoglobiny wchodzą specjalistyczne białka oraz żelazo – to dla nas ważna informacja. Jeśli chcesz mieć zdrową krew, Twoja dieta musi być zasobna w białko (a konkretnie w aminokwasy służące do budowy białek w naszym organizmie) oraz w żelazo niezbędne na wielu etapach tworzenia czerwonych krwinek. Do tego oczywiście musisz zadbać o prawidłowe trawienie i wchłanianie, by być w stanie wykorzystać przyjmowane z pożywieniem składniki.

Hem, czyli główny składnik hemoglobiny nadający jej czerwony kolor, jest wytwarzany w cytoplazmie naszych komórek i wymaga sprawnych mitochondriów. A  te z  kolei powinny dostarczyć specyficznych przenośników koniecznych do wytworzenia odpowiedniej, tzw. zredukowanej formy żelaza dzięki której będzie ono mogło posłużyć do budowy hemoglobiny. W związku z tym niedobory hemoglobiny mogą wskazywać na osłabioną pracę naszych mitochondriów – najważniejszych organelli wytwarzających energię w naszym ciele. Wiele chorób przewlekłych powiązanych jest z tzw. mitochondriopatią. Mitochondria, by były zdrowe i aktywnie pracowały, potrzebują witamin z grupy B, żelaza, witaminy C, magnezu i antyoksydantów np. w zaawansowanej postaci Idebenonu. Wniosek znów prowadzi do dbania o zdrową dietę oraz przewód pokarmowy.

Hemoglobina a tlen

Prawidłowa hemoglobina ma potężne zdolności wiązania tlenu – 1 g hemoglobiny może złapać i przenieść 1,34 ml tlenu. Czyli – przykładowo – 100 ml krwi z prawidłową ilością hemoglobiny przeniesie 20 ml tlenu. To bardzo dużo. Dlatego u osób z niskim poziomem hemoglobiny dochodzi do niedotlenienia organizmu.

Hemoglobina nie tylko dostarcza komórkom tlen, ale też zabiera z nich zużyty dwutlenek węgla, chroniąc je przed uduszeniem. Hemoglobina pomaga też naszej krwi w utrzymywaniu prawidłowego pH – środowiska naszej krwi, dzięki któremu organizm może być w równowadze.

Co jeszcze jest potrzebne do wytwarzania sprawnie działającej hemoglobiny?

Powiedzieliśmy sobie już o  tym, że przy tworzeniu hemoglobiny najważniejszy jest dostęp do aminokwasów i białek oraz żelaza – głównych budulców hemoglobiny. Jednak na etapie jej produkcji potrzebujemy też sporej ilości kontrolerów (dbających o kontrolę jakości produkcji podobnie do inżynierów w dużych zakładach produkcyjnych), takich jak miedź, cynk, nikiel, kobalt, witamina B12, foliany, witamina C oraz witamina B6.

Żelazo dla budowy krwi i hemoglobiny

Żelazo, razem z witaminą B12 oraz folianami, jest składnikiem niezbędnym do produkcji naszej krwi. Nie dość, że buduje hemoglobinę, to jeszcze wchodzi w skład wielu enzymów potrzebnych do oddychania. Aż ¾ żelaza w naszym organizmie jest związane we krwi z hemoglobiną. Pozostała jego część odłożona jest pod postacią ferrytyny w wątrobie, a ok. 5% znajduje się w mięśniach i pozostałych komórkach.

Nasze ciało nauczone jest do bardzo oszczędnego korzystania z żelaza. Za każdym razem, gdy go użyje, stara się jeszcze je odzyskać. Przykładowo, kiedy hemoglobina wraz z  czerwonymi krwinkami spełnią swoje funkcje i po ok. 3 miesiącach intensywnej całodobowej pracy będą ulegały zniszczeniu i  wymianie na nowe komórki, to żelazo zostanie z nich odzyskane (jest wiązane przez haptoglobinę). Podlega w naszym ciele ono ciągłemu recyklingowi.

Niedobory żelaza

Na niedobory żelaza bardziej niż mężczyźni narażone są kobiety ze względu na utratę krwi podczas miesiączki. Zapotrzebowanie na ten pierwiastek wzrasta też w trakcie ciąży i karmienia piersią. By przyswoić żelazo z pożywienia, potrzebujemy mieć odpowiednio niskie pH w żołądku – „dokwaszony” żołądek – oraz sprawne kosmki jelitowe. Po raz kolejny musimy więc pamiętać o prawidłowym trawieniu.

W przyswajaniu żelaza pomagają m.in. witamina C oraz kwas solny w żołądku, dlatego warto spożywać produkty bogate w żelazo w towarzystwie produktów bogatych w witaminę C oraz ziół wspomagających wytwarzanie kwasu solnego w żołądku. Żeby nie było tak łatwo, mamy też mnóstwo czynników utrudniających wchłanianie żelaza, do których należą m.in. fosforany i fityniany. Znajdziemy je przede wszystkim w zbożach, pełnoziarnistych produktach, strączkach i orzechach. Dlatego kiedy chcemy poprawić wchłanianie żelaza, warto ograniczyć spożycie tych produktów, a przynajmniej nie łączyć ich z produktami bogatymi w żelazo. Najlepszą i najłatwiejszą do wykorzystania przez nasze ciało formą żelaza jest to pochodzące z produktów zwierzęcych. Najbogatszym źródłem będą podroby z wątróbką na czele, czerwone mięso i jaja. W roślinach znajdziemy przede wszystkim żelazo niehemowe, które naszemu organizmowi jest bardzo trudno wchłonąć i wykorzystać. Warto jednak nie popadać w skrajności i – najlepiej – łączyć żelazo roślinne z produktami odzwierzęcymi, które wspierają jego wchłanianie.

Transport żelaza do komórek

Za transport żelaza po organizmie i dostarczanie go do mitochondriów odpowiada głównie specjalnie do tego stworzone białko – transferyna. Jej poziom można badać – kiedy brakuje w organizmie żelaza, to stężenie transferyny powinien wzrosnąć, podobnie jak TIBC (całkowita zdolność do wiązania żelaza), ponieważ wątroba powinna uruchomić magazyny żelaza w wątrobie i oddać go trochę z ferrytyny. W dodatku mnóstwo cząsteczek transferyny tylko czyha, żeby odebrać żelazo np. od haptoglobiny czy z jakiejś komórki. Transferyna powinna natomiast być szybko na miejscu, żeby niezbędne dla zdrowia żelazo przetransportować do najbardziej potrzebujących komórek. W niedoborach żelaza spada nam wysycenie transferyny żelazem, które w normalnych warunkach wynosi ok. 33%, co pokazuje, jak duża jest nasza podstawowa zdolność wiązania żelaza i jak cenny jest to dla nas składnik, skoro organizm tak dba o to, żeby związać każdą jego ilość, nawet najdrobniejszą.

Prawidłowo każdy z nas powinien mieć odłożone zapasy żelaza wystarczające na 4–6 lat! Zatem jeśli po wynikach widzimy niedobory żelaza, wiemy, że trwają one już bardzo długo.

Podsumowanie

Żelazo oraz Hemoglobina są ze sobą ściśle powiązane i pełnią bardzo dużą rolę we wsparciu naszej krwi. Nie jest to tylko i wyłącznie barwnik z którym ją kojarzymy, lecz mikroelement który w dużej mierze wpływa na nasze zdrowie.

Bibliografia:

1. A dynamical model of the laminar BOLD response.
2. A fungal ABC transporter FgAtm1 regulates iron homeostasis via the transcription factor cascade FgAreA-HapX.
3. Iron dysregulation in vascular dementia: focused on the AMPK/autophagy pathway.
4. Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych. Kraków: Medycyna Praktyczna, 2012
5. Thermal and physical properties of pure metals [w:] Thermal and physical properties of pure metals [w:] CRC Handbook of Chemistry and Physics, David R. Lide (red.), wyd. 88, Boca Raton: CRC Press, 2007,