Hashimoto – przyczyny, objawy i jak leczyć 0

Choroba Hashimoto w ostatnich latach stała się coraz bardziej powszechna i dotyka coraz więcej osób. Ma to oczywiście różne podłoża, ponieważ z jednej strony fakt ten jest niepokojący, z drugiej znacznie została poprawione jej wykrywalność oraz świadomość społeczna odnośnie konsekwencji jej nieleczenia. Rozwija się bardzo powoli co dodatkowo utrudnia jej wykrycie we wczesnym stadium. Co więcej, jej pochodzenia do tej pory nie zostało precyzyjnie wyjaśnione przez medycynę i pierwszym wyraźnym symptomem jest stan zapalny, który stopniowo doprowadza do uszkodzenia naszej tarczycy. Wiemy jednak, że za powstawanie stanu zapalnego odpowiadają nasze własne komórki odpornościowe. Hashimoto jest chorobą autoimmunologiczną która jest zależna od układu odpornościowego. Bardzo często skutkiem jej rozwoju jest niedoczynność tarczycy, dolegliwość bardzo często spotykana u kobiet.

Jak działa tarczyca?

Najważniejszą rolą tarczycy jest oczywiście produkcja hormonów i ich magazynowanie oraz uwalnianie do krwiobiegu.

Mimo niewielkich wymiarów ( średnia waga 30 – 60 gram ) jest to największy gruczoł wydzielania wewnętrznego u człowieka. Wpływ na pracę niemal całego organizmu biorąc czynny udział w wielu procesach metabolicznych. W przypadku występowania zaburzeń pracy tarczycy każdy organ naszego ciała poniesie tego skutki i wpłynie to na Jego funkcjonowanie. Najczęściej składa się z dwóch płatów bocznych, a ich łącznikiem jest węzina tarczycy umiejscowiona w górnym odcinku tchawicy. Rzadko występuje także trzeci płat tarczycy, nazywany w medycynie płatem piramidowym, stanowiący pozostałość po przewodzie tarczowo – językowym.

Budowa histologiczna tarczycy jest stosunkowo prosta i łatwo ją przedstawić. Cały narząd jest otoczony torebką łączącą tkanki która składa się z dwóch warstw – wewnętrznej oraz zewnętrznej. Główną masę gruczołu tarczycy stanowią pęcherzyki, których najważniejszą częścią jest ściana składająca się tylko z jednej warstwy nabłonka. Od stanu i formy nabłonka zależy funkcjonowanie naszej tarczycy:

• Forma bierna to stan w którym nabłonek jest płaski, a kluczowe dla gruczołu hormony T3 oraz T4 nie są produkowane
• Forma aktywna utrzymuje naturalną produkcję hormonów, a sam nabłonek zmienia swoją postać na sześcienną

Komórki tarczycy wykazują specyficzną zdolność do zmieniania swoich rozmiarów, co jest oczywiście powiązane z funkcją magazynowania hormonów przez ten gruczoł. Magazynowane są one jako tyreoglobulina ( zawiera zarówno trijodotyroninę jak i tyroksynę ) dzięki czemu nie występuje konieczność bieżącej produkcji tak dużej ilości hormonów. Kiedy zapasy zaczynają stopniowo się zmniejszać, komórki zmieniają swoją postać na sześcienne uwalniając niezbędne hormony.

Tarczyca uwalnia hormony przede wszystkim pod wpływem TSH, który produkuje przysadka mózgowa i stanowi on główny bodziec do stymulacji gruczołu tarczycy. Aktywne biologicznie hormony to T3-trójjodotyronina i T4-tyroksyna, która następnie wiązane są z globumiami białkowymi. Ilość wolnych hormonów tarczycy to jedynie ułamek tego, co gruczoł ten jest w stanie produkować, szczególnie dotyczy to najistotniejszej T-3. Pozytywną informacją jest jednak fakt, że może być on pozyskiwany przez nasz organizm jeszcze z innych źródeł niż synteza w gruczole tarczowym.

Skąd się bierze i na czym polega Hashimoto?

Sama choroba Hashimoto, a właściwie przewlekłe limfocytarne zapalenie tarczycy jest trudne do zdiagnozowania i niestety wciąż lekarze nie potrafią precyzyjnie określić źródła jego powstawania. Całe leczenie musi się zatem opierać na leczeniu jej skutków, a nie odpowiedniej profilaktyce. Choć w ostatnich latach obserwujemy jej znaczny rozwój, szczególnie u kobiet w wieku produkcyjnym, to jej początek sięga już 1912 roku, kiedy to została po raz pierwszy przedstawiona przez Azjatyckiego specjalistę Hakuru Hashimoto.

Jej powstawanie odbywa się na skutek błędu układu immunologicznego, który zostaje pobudzony do produkcji przeciwciał skierowanych przeciwko własnej tarczycy. Naukowcy i lekarze wciąż nie znają przyczyn takiego zachowania i reakcji, jednak wiadomo, że jej to źródło powstawania stanu zapalnego. Bezpośrednią przyczyną jest atak limfocytów T- cytotoksycznych na miąższ, który pod ich wpływem ulega uszkodzeniu. W początkowych latach zapalenie tarczycy może przebiegać niemal bez objawowo, jednak produkcja hormonów tarczycy zostaje upośledzona poprzez nieprawidłową pracę enzymu odpowiedzialnego za ich syntezę.

Jak widać przyczyny powstawania Hashimoto mają przede wszystkim związek z patologią układu immunologicznego, a bezpośrednim zapłonem jest niekontrolowany atak limfocytów T. wywołujących stan zapalny. Inną bardzo popularną teorią jest również kwestia genetyczna za którą odpowiadają przede wszystkim antygeny HLA DR3 i DR5 będące czynnikami ryzyka prozapalnego.

Szczególnie narażone są kobiety w średnim wieku oraz po porodzie. Grupę podwyższonego ryzyka stanowią także diabetycy typu 1 oraz osoby zmagające się z duża ilością stresu. 

Jakie są objawy niedoczynności tarczycy?

Jest to jeden z najczęstszych skutków rozwoju choroby Hashimoto do którego dochodzi w raz z powiększającą się destrukcją gruczołu tarczowego. Najprościej możemy zdefiniować niedoczynność tarczycy jako zbyt duże zapotrzebowanie naszego organizmu na hormony tarczycy przy zbyt niskich możliwościach ich syntezy. Tarczyca na skutek uszkodzeń wywołanych stanem zapalnym pracuje zbyt mało wydajnie i nie jest w stanie zapewnić nam prawidłowej pracy wielu narządów. O ile samo zapalenie przebiega często bez objawowo, tak niedoczynność tarczycy posiada szerokie skutki, szczególnie bolesne dla płci żeńskiej.

Pamiętajmy, że niedoczynność tarczycy nie zawsze jest wywoływana przez chorobę Hashimoto. Innymi często spotykanymi przyczynami są między innymi:

• Operacyjne usunięcie tarczycy
• Leczenie jodem radioaktywnym

Niedoczynność tarczycy należy do najczęściej spotykanych zaburzeń tego gruczołu. Szacuje się, że obecnie cierpi na nią przynajmniej 4 % kobiet i niespełna 1% mężczyzn, biorąc pod uwagę wyłącznie osoby po 18 roku życia. Główne objawy niedoczynności to:

• Ciągłe przemęczenie, senność, brak energii
• Stany depresyjne
• Zaburzenia pamięci i koncentracji
• Zwiększone przyrosty tkanki tłuszczowej
• Obniżone ciśnienie tętnicze
• Wypadanie i osłabienie włosów
• Pogorszenie stanu cery
• Zburzenia miesiączki, obfite krwawienia
• Zaparcia i problemy jelitowe

Objawy mogą w zależności od stopnia zaawansowania choroby bądź indywidualnej tolerancji być bardziej subtelne lub nasilone. Najpoważniejszymi objawami mogą być nawet uszkodzenia serca czy bądź zmniejszenie płodności, w tym przypadku często bywa wykorzystywany Tongkat Ali, jako jeden z nielicznych suplementów posiadających udowodnioną skuteczność w zwalczaniu niepłodności.

W przypadku podejrzewania u siebie niedoczynności tarczycy należy koniecznie zasięgnąć porady lekarskiej oraz wykonać niezbędne badania TSH. Szczególnie dotyczy to kobiet w ciąży bądź planujących ciąże, gdyż niedoczynność tarczycy w trakcie jej trwania stanowi duże zagrożenie dla matki oraz dla płodu,

Choroba Hashimoto – diagnostyka

Objawy są bardzo ważnym aspektem i ich zauważanie z pewnością może bezpośrednio przyczynić się do wczesnego wykrycia choroby. Są one pierwszym krokiem, jednak koniecznie należy potwierdzić to odpowiednimi badaniami laboratoryjnymi. Podstawą jest oczywiście wykonanie pomiaru poziomu tyroksyny ( TSH ) która w znanym nam obrazie choroby powinna mieć podwyższone wartości. Jako że Hashimoto polega na zaburzeniu produkcji hormonów tarczycy, kolejnym sygnałem świadczący o jej występowaniu będzie niski poziom aktywnych biologicznie fT3 i fT4 ze względu na zaburzoną produkcję.

Kolejnym etapem diagnostyki jest badania poziomu przeciwciał, jednak pamiętajmy, że w tym aspekcie jakikolwiek wynik nie daje nam całkowitej pewności, dlatego nie powinniśmy polegać wyłącznie na nim. Kluczowe będą przeciwciała antyTPO których wyższe wartości od 500 mogą sugerować już występowanie poważnych stanów zapalnych. Nasilona produkcja przeciwciał występuje również w przypadku innych chorób, dlatego wyniki koniecznie powinien obejrzeć doświadczony lekarz prowadzący, gdyż łatwo pomylić Hashimoto z innymi rodzajami zapalenia tarczycy. Inne przeciwciała na które warto zwrócić uwagę to antyTG działające przeciwko tyreoglobulinie.

Bardzo często przy podejrzeniu choroby lekarze kierują pacjentów na badanie USG tarczycy. Jego zdaniem jest przede wszystkim diagnostyka poziomu hipoechogenicznego miąższu w USG. Dzieje się tak ze względu na mniejszą objętość pęcherzyków oraz rozwojem stanu zapalnego. Pamiętajmy, że trafne zdiagnozowanie autoimmunologicznego zapalenia tarczycy nie jest proste i wymaga wysokiej wiedzy, kompetencji oraz przeprowadzania klinicznych badań. Warto udać się do doświadczonego lekarza, który prowadzi osoby z Hashimoto i nie w żadnym wypadku nie należy stawiać diagnozy na własną rękę. Nigdy nie dopuszczamy do sytuacji w której leczymy się sami, a maksymalną ingerencją w pracę tarczycy może być dla nas suplementacja boosterami metabolizmu o cenionych, skutecznych i bezpiecznych składnikach jak np. Cannibal Claw czy Pure Thyro-Trim.

Ważnym elementem trafnej diagnostyki jest uwzględnienie potencjalnej fazy Hashitoxicosis, która z pozoru może wskazywać na nadczynność tarczycy. Ma to ścisły związek z uszkodzeniem pęcherzyków, które są źródłem hormonów. W wyniku tego procesu następuje wzrost T3 oraz T4 przy jednoczesnym powolnym spadku TSH. Pamiętajmy jednak, że jest to faza przejściowa i dla odpowiedniego specjalisty nie będzie stanowić problemu z prawidłowym zdiagnozowaniem choroby.

Na czym polega leczenie Hashimoto?

Jak już wspominaliśmy do tej pory nie znamy przyczyny ataku limfocytów na własną tarczycę, podobnie jak nie istnieje skuteczna metoda na trwałe wyleczenie. Jak zatem walczyć skutecznie z Hashimoto?

Przede wszystkim należy skupić się na zwalczaniu skutków choroby. Konieczne jest robienie regularnych badań kontrolnych i stała opieka lekarza. Z chorobą można żyć i sprawnie funkcjonować, jednak nie można dopuszczać do jej rozwoju. W przypadku rozwoju niedoczynności tarczycy należy przyjmować takie leki jak Letrox i Euthyrox w dawkach dobranych do własnych parametrów fizycznych i stadium choroby. Są to syntetyczne preparaty zawierające tyroksyny L-T4, a głównym ich założeniem jest wyrównanie poziomu hormonów tarczycy i ograniczenie skutków związanych z ich deficytem. Leki najczęściej przyjmujemy jeden raz dziennie na pusty żołądek w celu ich optymalnego przyswajanie przez organizm. Trwała niedoczynność tarczycy nie jest uleczalną chorobą, lecz odpowiednia jej kontrola pozwala na prawidłowe funkcjonowanie w codziennym życiu.

Jak dobrać dietę w przypadku choroby Hashimoto?

Jak już wspomnieliśmy leczenie Hashimoto opiera się na podawaniu leków, których głównym zadaniem będzie wyrównanie poziomu hormonu. Poprzez właściwe odżywianie możemy jednak dodatkowo w naturalny sposób pobudzać metabolizm oraz wspierać syntezę hormonów tarczycy.

Dieta powinna być przede wszystkim zdrowa oraz wykazywać nacisk na kilka ważnych mikroelementów pokarmowych takich jak jod, żelazo, cynk oraz witamina D. Ważną rolę będzie ogrywać podaż poszczególnych makroelementów i ich odpowiednie proporcje. Powinno one wyglądać następująco:

• Białko 20-25% zapotrzebowania energetycznego
• Węglowodany około 50% zapotrzebowania energetycznego
• Tłuszcze 25-30% całkowitej podaży kalorii

Warto zwrócić uwagę przede wszystkim na wartościowe źródła białka, ze szczególnym uwzględnieniem aminokwasu L-tyrozyny. W dłuższej perspektywie jej wyższa podaż może okazać się korzystna w zakresie produkcji nieaktywnej T3 oraz aktywacji T4. Inne korzyści jakie możemy odnotować to wpływ na syntezę neuroprzekaźnika dopaminy oraz hormonów noradrenaliny. Oczywiście źródła białka w diecie powinny posiadać kompletny profil aminokwasowy, czyli białka pochodzenia zwierzęcego. Do najlepszych źródeł możemy zaliczyć:

• Chude czerwone mięso
• Drób
• Ryby
• Jajka
• Białko serwatkowe
• Sery twarogowe

Węglowodany, których podaż w diecie powinna być zdecydowanie najwyższa wspomagają nasz metabolizm i mogą być kluczowe dla prawidłowej pracy tarczycy. W przypadku choroby Hashimoto należy kierować się niskim indeksem glikemicznym, co pozwoli utrzymać stabilny poziom glukozy we krwi. Unikamy cukrów prostych oraz produktów mocno przetworzonych jak np. białe pieczywo. Wartościowymi źródłami węglowodanów w diecie będą:

• kasze
• makarony durum
• ryż dziki lub brązowy
• pełnowartościowe pieczywo

Warto ponad to zadbać o przynajmniej 30 gramową podaż błonnika w diecie, szczególnie u osób cierpiących na zaparcia, a jest to częsta dolegliwość powiązana z niedoczynnością tarczycy.

W przypadku tłuszczy należy zwracać uwagę na ich pochodzenia. Unikajmy utwardzonych tłuszczy roślinnych oraz dużej ilości tłuszczu zwierzęcego, starajmy się bazować na NNKT ( niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe ), ze szczególnym uwzględnieniem Omega-3 w naszej diecie.

W przypadku minerałów i witamin które opisaliśmy wcześniej możemy uzupełnić je odpowiednimi suplementami, jednak zdrowie odżywianie powinno być naszym fundamentem w redukcji skutków ubocznych choroby.

Ostatnim już aspektem dietetycznym na który koniecznie powinniśmy zwrócić uwagę to składniki antyodżywcze znajdujące się w warzywach i owocach. Są źródłami błonnika, jednak nie wszystkie z nich powinniśmy spożywać w przypadku naszej diety. Koniecznie zwróćmy uwagę na Goitrogeny, które utrudniają wchłanianie jodu. Produkty szczególnego ryzyka to zielone warzywa, dlatego mimo ich cennych wartości odżywczych, osoby chore powinny unikać ich codziennego spożywania.

Bibliografia:

1. RAGE polymorphisms and oxidative stress levels in Hashimoto’s thyroiditis.
2. Fizjologia Człowieka Stanisław Konturek wydanie II
3. The importance of selenium in Hashimoto’s disease
4. A new hope for Hashimoto’s?
5. Biochemia Harpera. PZWL
6. Hashimoto Thyroiditis
7. Andrzej Szczeklik Choroby wewnętrzne. tom I, II Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2005
8. Hypothyroidism – new aspects of an old disease
9. Robbins Patologia. II Wydanie polskie pod redakcją Wodzimierza T. Olszewskiego. 2014
10. Thyroid and Weight
11. Choroby tarczycy-kompendium, L. Królicki, M.E. Karbownik-Lewińska, A. Lewiński, Lublin: Wydawnictwo Czelej, 2008