Sód – opis, działanie, występowanie, źródła 0

Sód jest metalem alkalicznym odkrytym w 1807 roku przez Brytyjskiego fizyka Humphry Duvego. Jest niezbędnym pierwiastkiem dla prawidłowego funkcjonowania żywych organizmów. Uczestniczy w gospodarce wodnej organizmu i jest niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania u osób aktywnych fizycznie.

Produkty spożywcze zawierające sód

Wydawać by się mogło, że napisanie zdania „źródłem sodu w diecie jest sól” w pełni wyczerpuje temat – tymczasem nic bardziej mylnego. Sól jest oczywiście podstawowym źródłem sodu, a my przy naszym stylu życia bardziej cierpimy na nadmiar tego pierwiastka niż jego niedobory. Nie zawsze musi to jednak wynikać z faktu, że jesteśmy wielkimi fanami soli i uwielbiamy w ten sposób doprawiać potrawy. Decydujący może być tutaj aspekt tzw. „ukrytej soli” w wielu produktach spożywczych, czego nie do końca mamy świadomość. Konsekwencją żywności bogatej w sód bardzo często jest również nadmiar tkanki tłuszczowej. To, że my nie korzystamy z soli w postaci białego kryształku, wcale nie oznacza że nie mamy jej w organizmie aż nadto.

Dorosły człowiek o przeciętnej aktywności fizycznej potrzebuje średnio około 1,5 grama sodu na dobę. W praktyce jednak dostarczamy jej sporo więcej. O ile jest to uzasadnione u sportowców, którzy poprzez nadmierną potliwość spowodowaną np. przyjmowaniem suplementów termogenicznych w trakcie wysiłku tracą bardzo wiele elektrolitów, tak w przypadku osób mniej aktywnych jest to już mniej zasadne. Największym problemem większości z nas nie jest dosalanie pokarmów, lecz przede wszystkim obecność tzw. ukrytej soli. Możemy znaleźć ją przede wszystkim w dojrzewających serach, które zawierają jej nawet kilkanaście razy więcej od serów twarogowych. Ponadto oczywiście występują jako dodatek w wielu produktach śniadaniowych np. płatkach, pieczywie w zależności od składu czy nawet w mięsie. Chodzi tutaj przede wszystkim o przetwory taki jak np. szynka. Nawet jeśli pochodzi z dobrego jakościowo mięsa np. piersi z kurczaka, to t tak może zawierać ponad gram sodu na 100 g gotowego produktu.

Sód – wpływ na organizm

Aby czerpać korzyści z obecności sodu w organizmie musimy przede wszystkim zadbać o odpowiednie ilości tego pierwiastka. Jego rola jest ściśle powiązana z błonami komórkowymi, których warunkuje optymalną pracę, a także dba o prawidłowy przebieg wykonywanych przez nie zadań. Do jednych z najważniejszych zadań sodu należy oczywiście utrzymywanie prawidłowej gospodarki wodnej. W przypadku wysiłku fizycznego w raz z potem tracimy wiele ważnych elektrolitów, w tym również omawianą przez nas sód czy potas. Aby uzupełnić te niedobory konieczne jest jej bieżące dostarczanie, szczególnie jeśli mówimy o dłuższym wysiłku. W takiej sytuacji możemy skorzystać z gotowych napojów dla sportowców np. Olimp Iso Plus bądź samodzielnie przygotować własną recepturę z dodatkiem soli.

Nasze ciało jest bardzo złożoną maszyną w której zachodzi niezliczona liczba procesów metabolicznych. Warunkowane są one w dużej mierze przez enzymy, jednak co wspólnego z tym ma sód?

Cóż, jak większość związków mineralnych jest niezbędna w ich prawidłowej pracy. Pobudza syntezę wielu z nich, tak aby nasze ciało zawsze osiągało lub dążyło do homeostazy. Wracając jednak do bezpośredniej roli sodu, nie tylko reguluje gospodarkę wodną, ale także ma wpływ na nasze środowisko kwasowo – zasadowe. Odpowiada także za funkcjonowanie układy mięśniowego, a także co zaskakujące może nasiać przyswajanie niektórych aminokwasów.

Jako ciekawostkę warto przytoczyć, że jeden z najpopularniejszych aminokwasów anabolicznych – kreatyny jest sodozależna i u osób nie mających w diecie ani mg sodu ( co jest praktycznie niewykonalne ) byłaby bezwartościowa.

Niestety wpływ soli na organizm nie ogranicza się jedynie do zjawisk pozytywnych, gdyż przekraczanie zalecanego spożycia może prowadzić do nadciśnienia, a w konsekwencji również do powstawania różnego rodzaju chorób serca.

Niedobory sodu

Na samym starcie warto zaznaczyć, że niedobory sodu występują ekstremalnie rzadko i wiążą się przede wszystkim ze znacznym odwodnieniem organizmu. Większość z nas posiada nadmiar soli w diecie, dlatego to jej nadmiar, a nie niedobór jest prawdziwym problemem. Nie mniej zdarzają się jednak przypadku kiedy rzeczywiście poziom sodu spada do niebezpiecznie niskich wartości. Taki stan nazywamy hiponatremią i może prowadzić do bardzo poważnych konsekwencji zdrowotnych. Pamiętajmy jednak, że rzadko kiedy niedobory sodu wynikają nieodpowiednią dietą lub rzadziej przyjmowaniem diuretyków, najczęściej jest to skutek innych dolegliwości zdrowotnych, które bezwzględnie należy starać się zwalczać.

Najczęstsze przyczyny hiponatremii to bardzo intensywny wysiłek fizycznym połączony z niską podażą płynów. Ponadto wszelkie dolegliwości układu pokarmowego co prowadzi w konsekwencji do biegunek i wymiotów. Dodatkowo w grupie podwyższonego ryzyka znajdują się także osoby z niewydolnością nerek, wątroby oraz zaburzeniami pracy serca. Jeśli już dojdzie w naszym przypadku do niedoborów sodu, wówczas charakterystyczne są następujące objawy:

• Zmęczenie o niezidentyfikowanym podłożu
• Problemy ze skupieniem na czynnościach dnia codziennego
• Bardzo niskie ciśnienie
• Migrena
• Utrata przytomności

Warto zwrócić uwagę także na nadmiar sodu, ten najczęściej spowodowany jest oczywiście naszą dietą. Społeczeństwo coraz mocniej skłania się w kierunku dosalanie niemal wszystkiego co gotujemy, nie wspominamy już tutaj o żywności typu fast food, która jest prawdziwą bombą sodową. Prowadzi to między innymi do nadciśnienia na które według ostatnich danych leczy się coraz więcej Europejczyków i to nie tylko w starszym wieku. Ponadto można zaobserwować również insulinooporność, co jest szczególnie niekorzystnym zjawiskiem u cukrzyków. Kontrola sodu w diecie jest bardzo ważnym aspektem przy prowadzeniu zdrowego stylu życia.

Suplementacja sodem

Właściwie poza napojami izotonicznymi czy kompleksami mineralnymi nie występuje. Jak już wspominaliśmy wielokrotnie dieta większości z nas jest i tak zbyt obfita w sód, a niedobory wywołane pogorszeniem stanu zdrowia nie mogą być zwalczane poprzez przyjmowanie sodu, gdyż przyczyna leży głębiej. Jednym okresem gdzie polecamy spożywać dodatkowy sód to intensywny wysiłek fizyczny trwający kilka godzin, gdzie tracimy wiele elektrolitów.

Bibliografia:

1. Association of urinary sodium and potassium excretion with blood pressure.
2. Analysis of the effects of biopolymer encapsulation and sodium replacement combination technology on the quality characteristics and inhibition of sodium absorption from sausage in mice.
3. Stallings VA, Harrison M, Oria M. Committee to Review the Dietary Reference Intakes for Sodium and Potassium; Food and Nutrition Board; Health and Medicine Division; National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine.
4. Urinary sodium and potassium excretion, mortality, and cardiovascular events.
5. Global sodium consumption and death from cardiovascular causes.
6. Low sodium intake and cardiovascular health: an unanswered question. Response to: Letter from Dr N. Campbell, 'Dissidents and dietary sodium. Concerns about the commentary by O’Donnell et al.’
7. FJ, Li J, MacGregor GA. Effect of longer term modest salt reduction on blood pressure: Cochrane systematic review and meta-analysis of randomised trials.
8. Sodium: how and how not to set a nutrient intake recommendation.

Konsultacja merytoryczna: BEATA PESZKO